KORONAVİRÜS VE BESLENME

Dyt. Melis Başkurt

Yeni tip koronavirüs hastalığı “COVID-19” artık adını duymak istemediğimiz ancak hala gündemde olan ve dünyada birçok insanın hayatını tehdit eden ciddi bir halk sağlığı sorunu oldu. Bu yeni virüsten korunmada veya hastalık şiddetinin hafif seyrinde bağışıklık sistemin aktif ve güçlü tutulması oldukça önemlidir. Sigara, stres, genetik faktörler, mikrobiyota, yaş, cinsiyet, beslenme durumu, doğum yöntemi, aşılanma durumu, hijyen durumu, anne sütü alımı, beden kütle indeksi (BKİ) ve fiziksel aktivite durumu gibi hem kişiye ait hem de çevresel faktörler bağışıklık sistemi gelişimini etkilemektedir. Bağışıklık sistemi ve beslenme arasında ise çok güçlü bir bağ vardır. Sadece Covid-19 için değil tüm bakteri ve virüs kaynaklı enfeksiyon hastalıklarına karşı rutin beslenmenin gerekli öğeleri içermesi çok önemlidir. Bu süreçte makro ve mikro besin öğesi gereksinimlerini karşılayacak şekilde yeterli alımını sağlayan bir beslenme planına uyulması ve fiziksel aktivitenin kısıtlanmaması diğer zorunlu tedbirler ile birlikte bu hastalıktan korunmada etkili olacaktır.

Sağlıklı bir diyetin; proteinlerin, karbonhidratların ve yağların dengeli alımıyla birlikte mikro besin (vitaminler ve mineraller) öğelerini içermesi gerekmektedir.Özellikle bağışıklığın güçlü tutulmasında A, C, D, E, B2, B6 ve B12 vitaminleri, folik asit, demir, selenyum, çinko ve glutamin, arginin, taurin ve kükürt içeren amino asitler gibi çeşitli amino asitler ve omega-3 yağ asitlerinin önemli etkisi bulunmaktadır.

Biliyoruz ki çoğu insan diyete sağlık açısından değil kısa sürede kilo kaybı sağlayacağı bir yol olarak bakmaktadır. Ekmeği, hamur işini, şekeri kesmek ve bunun yanında yürüyüş yapmak herkes için yeterli görülmektedir. Kilo vermek isteyenlerin birbirine yaptığı ilk öneri bunlardır. Oysa bedenimize aldığımız her besin öğesinin içeride yer aldığı ayrı bir mekanizması vardır ve her miktarın yararlı/zararlı olabileceği şartlar farklıdır. Şöyle açıklayacak olursak önemli bir makro besin olan karbonhidratların özellikle karantina döneminde stres ve sıkıntıya bağlı olarak tüketimi artmıştır. Fazla miktarda alınan karbonhidratın adipoz dokuyu (yağ dokusu) arttırdığı, glisemik dalgalanmalar yarattığı ve insülin direnci oluşturduğu aynı zamanda akciğer rahatsızlığı bulunan bireylerde solunum sıkıntısına neden olabilecek karbondioksit oluşumuna sebep olduğu bilinmektedir. Gerekenden az karbonhidrat tüketilmesinin ise protein katabolizmasına sebep olduğu ve uzun dönemde elzem amino asitleri vücutta kullanarak bağışıklık sistemini olumsuz etkilediği bilinmektedir.Bu sebeple ekmek, makarna dediğimiz karbonhidrat grubu besinler de belli miktarlarda alınmalıdır. Bir diğer önemli makro besin proteinlerin vücutta hücre yapısı,hormon yapısı,enzim yapısı gibi birçok görevde bulunması, antikor üretimi ve bağışıklığı güçlendirici amino asitler sağlaması sebebiyle mutlaka yeterli miktarda alınması gerekmektedir. Covid-19 ‘a yakalanan hastalarda protein katabolizması ve kas kaybı arttığı için yapılan çalışmalarda günde 1.2-2.0 gr/kg protein alınması gerektiği vurgulanmaktadır. Yağlara baktığımızda ise önemli olan kısım elzem yağ asitlerinin vücuda beslenme yolu ile alınmasıdır. Anti-inflamatuar yani enfeksiyona karşı savaşma etkisi gösteren Omega-3 yağ asitlerinin mutlaka diyete yağlı balıklar eklenerek alınması gerekmektedir. Kuru yemişler, zeytin, keten tohumu gibi omega çeşitleri içeren diğer besinler de beslenme planına dahil edilmelidir. Yağlar aynı zamanda A,D,E ve K vitaminleri olmak üzere bazı vitaminlerin bağırsaklardan emilimini gerçekleştirmektedir. A vitamini önemli bir antioksidandır ve havuç, tatlı patates, yeşil yapraklı sebzelerde bulunmaktadır. D vitamini immün yanıtın oluşmasında önemli bir vitamindir ve önemli kaynağı güneş olduğundan ülkemizde eksikliği en çok görülmektedir. Yapılan çalışmalarda depresyon, akciğer hastalıkları ve alt solunum yolu enfeksiyonlarıyla ilişkisi bulunmuştur. Gıdalarda yumurta sarısı, karaciğer ve zenginleştirilmiş ürünlerde bulunmaktadır ancak yetersizliği durumunda doktor önerisi ile takviye alınması gerekmektedir. E vitamini yüksek antioksidan seviyelerine sahip hücre bütünlüğü ve antikor üretimi için önemli bir vitamindir. Yapılan araştırmalar akciğer hastalıklarından korunma ve tedavide olumlu etkilerini göstermiştir. C vitamini ile birlikte alınmasının pnömoni (zatürre) ve solunum sıkıntısı semptomlarını azalttığı görülmüştür. Mısır, buğday, ceviz, fındık, ıspanak, brokoli ve soya fasulyesi gibi besinler E vitamini kaynağıdır. Bir başka önemli antioksidan olan C vitamini gerek diğer vitaminlerle birlikte gerekse tek alımında oldukça faydalıdır. Düzenleyici enzimlerin yapısına girerek bağışıklık sisteminde görev alır. Solunum yolları ve sistemik enfeksiyonlardan korunmada ve tedavide önemli yeri vardır. Turunçgiller, kivi gibi meyve ve biber, yeşil yapraklı sebzelerde yüksek miktarlarda bulunmaktadır. Mikro besinlerden B grubu vitaminleri ve demir, çinko, selenyum gibi mineraller de hem enzimlerin hem de hücrelerin yapısına girerek bağışıklık sisteminde önemli rol oynamaktadır ve gerekli miktarlarda alınmalıdır.

Tüm bu besin öğeleri için beslenmede yeterli miktarda kırmızı et, tavuk, balık, ceviz gibi kuru yemişler, susam ve keten tohumu gibi yağlı tohumlar, yeşil yapraklı sebzeler, kırmızı meyveler, yoğurt, yulaf ve buğday gibi tahıllar tüketilmelidir. Eksikliklerinde doktor kontrolünde takviyeler kullanılmalıdır. Aynı zamanda bağışıklığın güçlenmesinde düzgün çalışan bir sindirim sistemi önemlidir. Bu nedenle bağırsak sağlığı için probiyotik ve prebiyotikler tüketilebilmektedir. Güçlü bir bağışıklık sistemi hem diğer enfeksiyon hastalıklarından hem de Covid-19 salgınından korunmamızda bizler için önemlidir. Pandemi döneminde evde kalınan saatlerin artmasıyla hareket azalmış, duygusal yeme davranışları gözlenmeye başlamış,kilo artışları ve yağlanmalar artmış olabilir. Fiziksel aktivite, ruh sağlığı ve sağlıklı bir beslenme planı için gerektiğinde bu konuların uzmanlarından yardım almayı ihmal etmemelisiniz.

Kaynaklar